Τρίτη

Κριτική σκέψη και παιδιά.

Ο Skinner ψυχολόγος που μελετούσε την ανθρώπινη συμπεριφορά    έλεγε στους φοιτητές του: ''Το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι αν μπορούν οι μηχανές να σκέφτονται αλλά αν μπορεί να σκέφτεται ο άνθρωπος" ενώ ο Χείλων ο Λακεδαιμόνιος  ένας από τους 7 σοφούς της αρχαιότητας ανέφερε" Μη προτρεχέτω η γλώττα της διανοίας " .
Η σκέψη είναι  μηχανισμός του νου και σαν μηχανισμός απαιτεί να κατανοήσεις την κατασκευή του και μετά αφού τον μάθεις μπορείς με τη χρήση του να ερμηνεύεις ,να απεικονίζεις και να κατανοείς τον κόσμο σου κάνοντας προβλέψεις πάνω σε αυτόν ώστε να φτάσεις στο καλύτερο αποτέλεσμα για σένα και τους άλλους γύρω σου.


Ένας φίλος  και καθηγητής σε ένα από τα Πανεπιστήμια μας κάποτε σε μια φιλική συγκέντρωση μου είπε :" Όταν μας  έρχονται  πρωτοετείς φοιτητές πάντα τους βάζω ένα τεστ.Θέλω να δω πως σκέφτονται, Έτσι έκανα και φέτος.Αποτέλεσμα ?Για άλλη μια φορά απέτυχαν.Έγραψαν κάτω από τη βάση.Εκείνο που μου κάνει  εντύπωση  "συνέχισε,"ήταν ότι δεν τους βάζω ποτέ κάτι που όσο και να σκέφτονταν δεν έχουν τη γνώση να απαντήσουν  και ειδικά φέτος δεν περίμενα την αποτυχία.Βλέπεις  φέτος  αυτά που  ζήτησα βασίζονταν στα θέματα των Πανελλήνιων εξετάσεων όπου όλοι  είχαν εισαγωγικό βαθμο πάνω από 17."
Η συζήτηση τότε μεταφέρθηκε στο τι τους μαθαίνουμε και πως μαθαίνουν τα παιδιά και φυσικά καθώς οι περισσότεροι ήμασταν είτε δάσκαλοι είτε καθηγητές σε Γυμνάσιο -Λύκειο προσπαθούσαμε να εξηγήσουμε αυτό που μας είχε αναφερθεί. Καταλήξαμε στο ότι τα παιδιά δεν έχουν συνδυαστική μνήμη και ούτε κριτική σκέψη.

Έχοντας δίπλα μου αυτό τον καιρό  για πολλούς και διάφορους λόγους   φοιτητές  διαφόρων Πανεπιστημιακών και Τεχνολογικών  Ιδρυμάτων  και συνομιλώντας μαζί τους ,δεν είναι λίγες οι φορές που άκουσα να αναφέρουν" Κ.Βάσω δεν ξέρω πως να το κάνω.Δεν μας έμαθαν."
Τι δεν έμαθαν?Να κάνουν μια εργασία,μία έρευνα,να αναζητούν υποθέσεις και να προσπαθούν να τις αποδείξουν ή να τις απορρίψουν,Δεν έμαθαν να αναλύουν,να συγκρίνουν,να ταξινομούν,να εργάζονται πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα.Δεν έμαθαν να μαθαίνουν και να σκέφτονται.

Συχνά ως εκπαιδευτικοί και ως γονείς λέμε"Θέλω το παιδί να μάθει να σκέφτεται".Πόσο εύκολα λοιπόν και  "ελαφρά τη καρδία" χρησιμοποιούμε την λέξη" ΣΚΕΨΗ"!!! Γιατί η σκέψη είναι η ανώτερη νοητική διεργασία και χρειάζεται τρόπο και καθημερινή  προσπάθεια -εξάσκηση  να την κατακτήσεις..
Δεν θα χρησιμοποιήσω εξειδικευμένους όρους για το τι είναι σκέψη και να γράψω μια μεγάλη εργασία για αυτή παρόλο που μπορώ να το κάνω.Και ήδη  τώρα σας έδωσα μια "λαϊκή" ερμηνεία της.Σκέψη είναι να μπορώ να κρίνω ανά πάσα στιγμή τι θα χρησιμοποιήσω ,για ποιο λόγο και γιατί συνδυάζοντας άμεσα και στο δευτερόλεπτο όλες τις λεπτομέρειες που έχω στη διάθεσή μου και που με οδηγούν σε μια απόφαση ή λύση πιθανά αποδεκτή από όλους και μέσα στα πλαίσια της καθημερινότητας αλλά και της λογικής.

Στη σκέψη δεν οδηγείσαι με το να παίρνεις το σχολικό βιβλίο ,να διαβάζεις μια συγκεκριμένη ύλη και πάνω σε αυτή να απαντάς ή να δίνεις λύσεις.Αυτό είναι το εύκολο που εγώ λέω πάντα δρόμο "τυφλοσούρτη"δηλαδή "ακολουθώ τυφλά ένα μονοπάτι και έτσι και ξεφύγω χάθηκα". Αυτό το χάθηκα όμως είναι  αυτό που οδηγεί στη σκέψη.Να ξέρω τι πρέπει να κάνω για να βγω από εκεί.Να επιβιώσω προσπαθώντας να κάνω χρήση όσων ξέρω και να προσπαθώ να φανταστώ μια στρατηγική η οποία θα με βγάλει από το άγνωστο τοπίο.
Πιέζονται  όμως τα παιδιά  από τα 6 τους χρόνια μέχρι τα 18 να διαβάζουν την ύλη των βιβλίων τους. Έχει  μετατραπεί όλη τους τη ζωή σε μια αγχωτική καθημερινή αξιολόγηση γνώσεων σχολικών αντικειμένων  που την απαιτούμε όλοι . Από τη μία οι  ίδιοι οι γονείς που  συνέχεια επαναλαμβάνουν  μια φράση 'Διάβασε να μάθεις ώστε να περάσεις κάπου και να πετύχεις" .Υπάρχει έστω μια αναφορά έμμεση στη σκέψη μέσα σε αυτή τη φράση?Πιεσμένοι πια από όσα βλέπουν γύρω τους τα καθοδηγούν σε έναν και μοναδικό σκοπό : να πάρουν ένα πτυχίο. Μα δίνουν ελάχιστο χρόνο στα παιδιά ώστε   για να τους δείξουν πως η πραγματική αξία είναι να σκέφτεσαι όλα όσα έχεις μάθει για να οδηγηθείς σε ένα αποτέλεσμα
 Από την άλλη πάλι εμείς ως εκπαιδευτικοί διδάσκουμε όλα τα γνωστικά αντικείμενα ξεκομμένα το ένα από το άλλο και αποσπασματικά τους μεταδίδουμε γνώσεις επιμένοντας στην παπαγαλία και ελάχιστα στη δημιουργική και κριτική σκέψη (δεν θα αναφερθώ επι της παρούσης στο εκπαιδευτικό σύστημα και τι μας  υποχρεώνει να κάνουμε ως εκπαιδευτικοί) επιδιώκοντας να τους περάσουμε όσα περισσότερα μπορούμε ώστε να φτάσουν οι μαθητές/τριές μας σε αυτό που όλοι έχουν κάνει σκοπό. Να τα καταφέρουν να μπουν στο Πανεπιστήμιο και όταν το πετύχουν λέμε"Κουράστηκε να διαβάζει αλλά τα κατάφερε".Δεν άκουσα κανέναν από εμάς να λέει."Κουράστηκε να μάθει να σκέφτεται αλλά έμαθε και αυτό απέδωσε".

Έτσι φτάσαμε πια στο σημείο να απορούμε με τα νέα παιδιά-εφήβους "που δεν σκέφτονται"  και κατηγορούμε  (τι πιο εύκολο)την κοινωνία , την τηλεόραση  και ό,τι άλλο μας είναι πρόχειρο  για να ρίξουμε τις  ευθύνες  μα ποτέ δεν κοιτάμε τι κάναμε εμείς,.Το σίγουρο είναι όμως πως δεν φταίνε τα παιδιά..Φταίμε εμείς οι ενήλικες  που όταν ήταν ήταν παιδιά θεωρούσαμε και πιστεύαμε πως με τις νουθεσίες μόνο  χωρίς κάποιες διεργασίες να προϋπάρχουν και με το "σπρώξιμο"  καθημερινά του "μάθε το μάθημα σου" θα μάθαιναν να σκέφτονται,Μα δεν είναι έτσι.
Χρειάζεται  τρόπος για να κατακτήσεις τη σκέψη.Χρειάζεται καθημερινή εξάσκηση και μικρές πρακτικές στρατηγικές  ώστε να φτάσει ένα παιδί να αναζητά υποθέσεις ,να συγκρίνει,να ταξινομεί,να κάνει αιτιατές συσχετίσεις και να καταλήγει κάπου.Χρειάζονται όλα αυτά που έχουμε παραμερίσει στο σχολείο και στο σπίτι μας. Συζητήσεις με πολλά "γιατί" "πως" και "πώς" αλλά και "αν".Χρειάζεται να διδαχθούν και να κάνουν  χρήση πλουσιότερου λεξιλογίου τα παιδιά από αυτό που  χρησιμοποιούν σήμερα  αλλά και στρατηγικές που  θα τα  μάθουν να σκέφτονται χρησιμοποιώντας την καθημερινότητά τους.Χρειάζεται να τους μάθουμε πως, ακόμα και αν μια σκέψη που τα οδηγεί σε μια πράξη αποδειχθεί λάθος ,δεν είναι κακό αλλά πως αυτό που συνέβη μπορεί να γίνει εφαλτήριο για να επιστρέψουν  πίσω στο λάθος αποτέλεσμα, να βρουν τι δεν χειρίστηκαν  σωστά (με σκοπό  να μην το επαναλάβουν) και να καθοδηγηθούν έτσι σε  μια νέα σκέψη που θα τα οδηγήσει στην επιτυχία.Χρειάζεται να τους μάθουμε να αισθάνονται και να συναισθάνονται.Να βλέπουν ένα νόμισμα και μια προβληματική κατάσταση από όλες τις πλευρές συνδυάζοντας όλα όσα έχουν μάθει (ανάλογα με την ηλικία τους)  ώστε να φτάσουν στο σημείο ,έχοντας τα δεδομένα που χρειάζονται , μόνα τους να αναρωτιούνται "τι θα γίνει αν" και όχι να τα ρωτάμε εμείς καθοδηγώντας τις πράξεις ή τις σκέψεις του.Για να φτάσει ένα παιδί  στα 12 που θα αρχίσουν να γίνονται ανώτερες νοητικές διεργασίες θα πρέπει να προηγηθούν  από μικρή ηλικία μικρά βήματα προς την κατανόηση του μηχανισμού τους  και αυτό πρέπει να γίνεται και στο σπίτι και στο σχολείο γιατί αυτοί είναι οι δύο πυλώνες που οδηγούν τη σκέψη. .Και  -πραγματικά πρέπει να τα μάθουμε να σκέφτονται γιατί μιλάμε για τη δική τους ζωή και το μέλλον τους.Για να μη φτάσουμε  ξανά στο σημείο κάποιος να πει "Είναι μεγάλη τύχη για τους ηγέτες που οι λαοί τους δεν σκέπτονται"και αυτός ο "κάποιος" δεν ήταν άλλος από τον Αδόλφο Χίτλερ.

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...